Stap binnen in een tijdloos meesterwerk: Villa Empain!
Hebben jullie je ooit afgevraagd hoe het voelt om in een sprookjesachtige residentie rond te wandelen, waar elke kamer een verhaal vertelt en de muren fluisteren over vervlogen tijden? VeDi-Trips neemt je mee op een excursie naar de Villa Empain in Brussel, een ongekende parel van Art Deco-architectuur die je zintuigen zal prikkelen en je hart sneller zal doen slaan.
Gelegen aan de statige Franklin Rooseveltlaan, nabij het groene Ter Kamerenbos en te midden van diplomatieke grandeur, is dit geen gewoon gebouw. Het is een levend kunstwerk, doordrenkt van geschiedenis, luxe en een onweerstaanbare charme die je simpelweg moet ervaren. Bereid je voor op een duik in een wereld van weelde, artistieke visie en onverwachte wendingen.
De Droom van een Visionaire Baron: Een Geboorte in Glans en Goud
We schrijven 1930, de Art Deco-stijl is op haar hoogtepunt, en een jonge, ambitieuze baron van amper 23 jaar oud, Louis-Jean Empain (1908-1976), besluit dat hij een residentie wil die zijn moderne visie en immense fortuin weerspiegelt. Niet zomaar een huis, maar een statement. Hij erft omgerekend ongeveer een miljard euro en voelt de verplichting om een passende residentie te wonen. Hij schakelt de befaamde Zwitserse architect Michel Polak (1885-1945) in, op dat moment op het toppunt van zijn roem. Het resultaat? Een villa die bij zijn voltooiing in 1934 onmiddellijk ophef veroorzaakte. Haar eenvoudige, strakke lijnen contrasteren prachtig met de ongekende luxe van de gebruikte materialen, een signatuur van Polaks genialiteit. Terwijl ik door de imposante toegangspoort stap, voel ik de grandeur van weleer, een stille getuige van een tijdperk waarin architectuur en kunst naadloos in elkaar overvloeiden.
Een Symfonie van Materialen: Waar Luxe tot Leven Komt
Het is de architectuur van de Villa Empain die je direct in haar greep krijgt. Polak combineerde technische vooruitgang met ambachtelijk vakmanschap, resulterend in een 'architectuur van verwondering'. De buitenkant, met zijn glanzende Bavenograniet, straalt een tijdloze elegantie uit. Maar het zijn de details die me echt betoveren. Wisten jullie dat in de ramen en deurposten écht goud verwerkt is? Dat lees je goed: bladgoud op messing accenten, die bij elke zonnestraal schitteren en de villa een bijna magische gloed geven. Binnenin word ik omarmd door een rijkdom aan exotische houtsoorten: gepolitoerd Bubinga-aderhout, 'palu moiré'-hout uit India, manilcarahout uit Venezuela en notenwortelhout. De geur van oud hout en verfijnde materialen vult de lucht, een subtiel parfum van luxe en geschiedenis. Deze bewuste keuze voor kostbare materialen onderstreept de esthetiek en de ongekende rijkdom van de oorspronkelijke eigenaar.
Als ik de centrale hal betreed, word ik overweldigd door het licht dat via een monumentaal bovenlicht naar binnen stroomt, een ware lichtschacht die de rijkdom van het Escalettemarmer en het Boisjourdan-marmer benadrukt. Het is een ruimte die ademt, ontworpen met een obsessie voor perfecte verhoudingen. De dubbele glazen deur met bronzen omlijsting, vervaardigd door kunstsmid Alfred François, is een meesterwerk op zich. Overal waar ik kijk, zie ik de zorgvuldige aandacht voor detail: het buitengewone smeedwerk, zowel buiten rondom het huis als binnenin, waar het licht ongehinderd door de gepolijste delen stroomt.
"De obsessie voor verhoudingen is hier overal merkbaar, wat resulteert in een uitermate leefbaar en inzichtelijk plan,"
zo hoorde ik mijn collega's Veerle en Patrick tijdens ons bezoek treffend opmerken. En die observatie kon ik alleen maar onderschrijven. Het is een architectuur die je uitnodigt om te dwalen en elk hoekje te ontdekken.
Een Huis met Vele Levens: Van Pronkstuk tot Getuige van de Geschiedenis
Ondanks de ongekende luxe en de zorgvuldige planning, heeft Louis Empain de villa slechts korte tijd bewoond. In 1937 schonk hij zijn eigendom aan de Belgische staat, met de idealistische bedoeling er een museum voor sierkunsten van te maken geleid door Herman Teirlinck . Maar de geschiedenis had andere plannen. In 1943, te midden van de Tweede Wereldoorlog, werd de villa gevorderd door de Gestapo. Na de oorlog, op initiatief van Paul-Henri Spaak, diende ze als Russische ambassade, tot groot ongenoegen van Empain zelf. Vervolgens werd het de thuisbasis van Radio-Télévision-Luxembourg (RTL). Het is fascinerend hoe dit pronkstuk van Art Deco getuige is geweest van zoveel turbulente periodes, en hoe elke bewoner zijn eigen stempel heeft gedrukt op de ziel van het huis. Het voelt bijna alsof de villa zelf een verhaal vertelt over overleving en maar vooral van veerkracht.
De Stilte en de Wederopstanding: Van Verwaarlozing naar Beschermd Monument
In de jaren '90 werd de villa buiten dienst gesteld en raakte ze verwaarloosd. Foto's uit die tijd tonen een pand in erbarmelijke staat, bijna een kraakpand, beroofd van kostbare materialen zoals zink, koper, graniet en brons. Het moet een schrijnend zicht zijn geweest voor iedereen die de vroegere glorie kende. Maar gelukkig kwam er een keerpunt. In 2007 werd de villa een beschermd monument, een cruciale stap in haar redding. Vervolgens kocht de Boghossian Stichting de villa en in 2006 begon men aan een grondige, liefdevolle restauratie, door architectenbureau Francis Metzger et associés, die tot 2010 duurde. De Feniks (heel toepasselijk met de huidige tentoonstelling "Tijdloze blikken", geworteld in de oude Egyptische mythologie), verrees tot opluchting van erfgoed-en Art Decoliefhebbers uit zijn as, trouw aan Polaks oorspronkelijke ontwerp – een krachtig bewijs van hoe toewijding en visie een gebouw van de vergetelheid kunnen redden.
Een Brug Tussen Culturen: Villa Empain Vandaag
"Met de Stichting kunnen we onze waarden delen en doorgeven, maar het allerbelangrijkste: we kunnen realiseren dat er nauwere culturele banden ontstaan tussen het Oosten en het Westen." Jean Boghossian
Sinds de heropening in 2010 is de Villa Empain de zetel van de Boghossian Stichting en heeft ze een nieuwe, inspirerende bestemming gekregen: een centrum voor culturele en artistieke dialoog tussen de oosterse en westerse cultuur. Dit doel sluit prachtig aan bij de oorspronkelijke visie van Louis-Jean Empain, zij het op een bredere, internationale schaal. De stichting biedt het hele jaar door een rijk artistiek programma aan, met tentoonstellingen, concerten, conferenties, dansvoorstellingen, workshops en ontmoetingen met kunstenaars. Het is een plek waar grenzen vervagen en waar kunst en dialoog centraal staan. Ik vind het bewonderenswaardig hoe een voormalige privéresidentie is getransformeerd tot een publieke ruimte die verrijking en verbinding biedt aan iedereen die haar bezoekt.
Duik verder in de Details: Van Zwembad tot Pergola
De ervaring in Villa Empain is niet compleet zonder de buitenruimte te verkennen. Het monumentale zwembad reflecteert als een waterspiegel de achterkant van het huis, omringd door een ovale pergola. De tuin zelf is een oase van rust, met bijna honderd jaar oude bomen en hedendaagse sculpturen die de ruimte verfraaien.
Het is hier, op het kleine terras van het café, uitkijkend op de oude dennen, dat ik me realiseer hoe elk element van deze villa doordacht is. Zelfs de meubelen in het café zijn op maat gemaakt, passend bij de esthetiek van de jaren dertig. Dit niveau van detail en de naadloze overgang van binnen naar buiten dragen bij aan de complete Art Deco-beleving.
De Geest van Michel Polak: Technologie, Vakmanschap en Verwondering
Michel Polak was meer dan alleen een architect; hij was een estheet die in zijn werk de culturele en esthetische bloei van de eerste helft van de 20e eeuw weerspiegelde. Zijn gebouwen, waaronder ook het Résidence Palace en het Plaza Hotel in Brussel, kenmerken zich door weelde en luxe. De Villa Empain is een perfect voorbeeld van zijn vermogen om sobere, symmetrische lijnen te combineren met uitbundige, luxueuze materialen. Hij had oog voor zeldzame, exotische materialen en schuwde goedkoop effect, wel strevend naar "raffinement in de soberheid". De restauratie heeft ervoor gezorgd dat dit vakmanschap tot in de kleinste details weer zichtbaar is, van de koperen daken tot de gerenoveerde bovenverlichting en de identiek nagemaakte lichtarmaturen van de luifel. Het is een ode aan een architect die een blijvende impact heeft gehad op de Brusselse skyline.
Mijn Eigen Beleving: Een Zintuiglijke Onderdompeling
Tijdens mijn bezoek aan de Villa Empain was ik niet alleen een toeschouwer, maar voelde ik me een deel van haar geschiedenis. De geur van het gepolitoerde hout en het koele marmer, de zachte galm van mijn voetstappen op de vloeren, de manier waarop het licht speelde met de gouden accenten en het smeedwerk – dit alles droeg bij aan een diepe zintuiglijke onderdompeling. Het was een analoge verademing in onze digitale wereld, een plek waar ik kon vertragen en de grandeur van weleer echt kon absorberen.
"Op dit unieke moment in de geschiedenis van de mensheid, waar we allen een digitaal venster op de wereld in onze zak hebben zitten, is een bezoek aan Villa Empain een analoge verademing,"
is een quote die perfect de essentie van mijn ervaring vangt. Ik voelde de aanwezigheid van Louis Empain's droom en de veerkracht van een gebouw dat zoveel heeft meegemaakt.
Cultuur als Dialoog: De Permanente Missie
De Boghossian Stichting heeft zich met de Villa Empain ten doel gesteld om de dialoog tussen Oost en West te bevorderen door middel van kunst. Dit is geen loze belofte; het is de kern van hun bestaan. De programma's en tentoonstellingen zijn zorgvuldig samengesteld om wederzijds begrip en waardering tussen diverse culturen te stimuleren. De villa, met haar oosterse invloeden in de Art Deco-stijl, is de perfecte setting voor deze missie. Het is een plek waar je niet alleen kunst kunt bewonderen, maar ook kunt leren over verschillende perspectieven en tradities. De historische context van de villa, die zelf verschillende culturen en functies heeft gehuisvest, maakt haar tot een bijzonder geschikte ambassadeur voor deze interculturele uitwisseling.
Op de Victorialaan nr. 32. zie je het Bijgebouw n.o.v. arch. Michel Polak, 1932, in dezelfde stijl als huis. Stallingen en woningen voor personeel.
Jouw Volgende Avontuur Wacht: Ontdek de Villa Empain!
Ik kan jullie met volle overtuiging vertellen dat een bezoek aan de Villa Empain een onvergetelijke ervaring is. Of je nu een liefhebber bent van Art Deco, geschiedenis, kunst of gewoon op zoek bent naar een plek om je te laten inspireren, deze villa zal je niet teleurstellen. Het is een plek waar je de tijd kunt nemen om te bewonderen, te reflecteren en je te verwonderen over de schoonheid die de mens kan creëren.
De Villa Empain is iedere dag geopend van 10:00 tot 18:30, gesloten op maandag.
Mis deze kans niet! Ga en ontdek zelf de betovering van de Villa Empain. Bezoek de actuele tentoonstellingen "Tijdeloze blikken - Van de farao's tot nu" die je meeneemt op een reis door de tijd, en "Echoes of Art Deco", die de honderdste verjaardag van deze iconische stijl viert. Laat je onderdompelen in de rijke geschiedenis en de culturele dialoog die deze bijzondere plek te bieden heeft. Plan je bezoek vandaag nog en laat je inspireren!
De tentoonstelling leidt de bezoekers langs een bijzonder traject, gespreid over twee verdiepingen van de Villa Empain, waarbij ze veel verder kijken dan de letterlijke betekenis van het woord 'blik'.
Ze doet ons nadenken over de manier waarop we kijken naar de natuur en het milieu, de dood en het hiernamaals, het goddelijke en de mythologie.
Boghossian StichtingFotografie: headerfoto © Hélène Cook - Veerle Boriau (tenzij anders vermeld) - Tekst: Diane Geerts
Update 28 juli 2025 | Gepub. 28 juli 2025
Deze excursie is tot stand gekomen in samenwerking met Boghossian Stichting.