Oudenbosch: Waarom Dit Brabantse Dorp Ons Hart Stole met Zijn 'Mini-Rome'
Wij van VeDi-Trips zijn altijd op zoek naar die verborgen parels, plekken die je op het eerste gezicht niet verwacht, maar die je direct in hun ban houden. En geloof ons, toen we in het Noord-Brabantse Oudenbosch arriveerden, moesten we twee keer knipperen. Midden in dit gemoedelijke dorp torent een architectonisch wonder boven de huizen uit: de Basiliek van de Heiligen Agatha en Barbara. Het is niet zomaar een kerk; het is een verbluffende, verkleinde kopie van de wereldberoemde Sint-Pietersbasiliek in Rome, aangevuld met de voorgevel van de Sint-Jan van Lateranen. We voelden direct de drang om de geschiedenis in te duiken en dit 'Kleine Rome van Brabant' met jullie te delen. Het is een plek waar de grandeur van het Vaticaan hand in hand gaat met de Brabantse gezelligheid.
Een Stukje Rome in Brabant: Het Verhaal van Bouwpastoor Hellemons (1)
De totstandkoming van deze monumentale basiliek is een verhaal dat zo uit de geschiedenisboeken lijkt te komen. Het begon allemaal bij pastoor Willem Hellemons* (1810-1884), een vrome katholiek die in Rome had gestudeerd, waar hij in 1833 tot priester werd gewijd. De indruk die de kerkelijke architectuur daar op hem maakte, vooral de Sint-Pieter en de Sint-Jan van Lateranen, was zo diep dat hij besloot de grandeur naar Oudenbosch te halen. Hij had een uitgesproken afkeer van de in die tijd populaire neogotiek en wilde een classicistisch bouwwerk realiseren.
(*) Link met Vlaanderen - Pastoor Hellemons, kwam van de Sint-Bernardus Abdij van Bornem, die bewoond wordt door de paters Cisterciënzers (ook bekend als de Orde van Cîteaux).
We realiseerden ons dat
dit ambitieuze project een krachtig statement is van de katholieke herleving in de 19e eeuw
Hellemons schakelde niemand minder dan de befaamde architect Pierre Cuypers in, die we vooral kennen van het Rijksmuseum en het Centraal Station in Amsterdam. Cuypers moest, na een studiebezoek aan Rome, de verkleinde versie van de Sint-Pieter ontwerpen. Het schip van de basiliek is een geschaalde kopie van het Vaticaanse voorbeeld (ongeveer zestien keer kleiner), terwijl de façade, die pas in 1892 door G.J. van Swaay werd voltooid, is geïnspireerd op de oudste kerk van Rome, de Sint-Jan van Lateranen. Het is een unieke samensmelting van twee Romeinse iconen.
De Band met de Zouaven: Een Eerbetoon aan de Paus
Wat dit 'Kleine Rome' nog specialer maakt, is de sterke historische band met de Pauselijke Zouaven.
Dit waren vrijwillige soldaten die tussen 1860 en 1870 naar Rome trokken om Paus Pius IX te verdedigen tegen de Italiaanse eenwording.
Oudenbosch speelde een cruciale rol als verzamel- en vertrekpunt voor de Nederlandse Zouaven.
Pastoor Hellemons was een van de grote drijfveren achter dit enthousiasme en zijn basiliek werd een symbool van de Nederlandse trouw aan de Heilige Stoel. Voor de kerk staat dan ook het indrukwekkende Zouavenmonument uit 1911, een eerbetoon aan deze moedige strijders.
Dit is de reden dat de kerk in 1912 door Paus Pius X de eretitel 'Basilica Minor' kreeg, de tweede kerk in Nederland die deze bijzondere status ontving (de eerst was de Basiliek van Onze Lieve Vrouw van het Heilig Hart in Sittard in 1883). De basiliek is dus veel meer dan alleen architectuur; het is een levend monument dat vertelt over de diepgewortelde katholieke cultuur van West-Brabant.
Betovering van Binnen: Michelangelo en Geschilderd Marmer
Als we de immense deuren doorgaan, wordt de overweldigende sfeer van binnen direct duidelijk. We keken onze ogen uit. Met een lengte van 81 meter en een koepelhoogte van 63 meter voelt de ruimte groots en majestueus aan. Het interieur is een feest voor het oog. Overal zien we verwijzingen naar Rome. De neo-barokke baldakijn boven het altaar roept onmiddellijk de Sint-Pieter op, ook al is deze in Oudenbosch "slechts" van gips. De koepel, de grootste van Nederland, is prachtig beschilderd door Cornelis Raaijmakers, die zelfs een tijd in het Vaticaan doorbracht om inspiratie op te doen. Het meest opmerkelijke vonden wij het gebruik van materialen: veel van het glanzende 'marmer' is in werkelijkheid meesterlijk geschilderde namaak, een knap staaltje trompe-l'œil (gezichtsbedrog) dat je echt gezien moet hebben. De Pietà van Michelangelo en reproducties van schilderingen uit de Sixtijnse Kapel maken het plaatje van dit 'mini-Vaticaan' compleet.
Wat dit 'Kleine Rome' zo bijzonder maakt, is de sterke historische band met de Pauselijke Zouaven, waardoor de basiliek een levend monument is dat vertelt over de diepgewortelde katholieke cultuur. Gids Kees Bol
Praktische Tips en Meer Ontdekkingen in Oudenbosch
Naast de architectonische pracht is de basiliek een levendige plek. Onze absolute aanrader? Beklim de koepel! Via 144 treden bereik je de rondgang, waar je een adembenemend uitzicht hebt op het interieur en de prachtige schilderingen van dichtbij kunt bewonderen.
Oudenbosch heeft nog meer te bieden. De Basiliek maakt deel uit van de zogenaamde '9 Wonderen van Oudenbosch' wandelroute (2,5 km). We ontdekten onder meer:
Saint Louis: Het voormalige jongensinternaat met zijn schitterende kapel en binnenplaats, een oase van rust die eveneens door pastoor Hellemons werd opgericht.
Zouavenmuseum: Vlakbij de basiliek, een must-see om meer te weten te komen over de geschiedenis van de Nederlandse Pauselijke Zouaven.
Arboretum Oudenbosch: Een prachtige botanische tuin voor wie even wil genieten van het groen en de rust.
Joodse Begraafplaats
Vergeet na je bezoek niet een echt Brabants stukje plezier te pakken. Sluit je dag af op het gezellige Jan Gielenplein met een lokaal Basiliekbier (waarvan een deel van de opbrengst naar het onderhoud van de Basiliek gaat!) of proef de verrukkelijke bonbons in de vorm van de koepel bij de lokale chocolatier. Het is deze combinatie van historische diepgang en Brabantse gastvrijheid die Oudenbosch zo'n onvergetelijke bestemming maakt.
Fotografie: headerfoto © Visit Brabant - Tekst: Diane Geerts | Update 19 oktober 2025 | Gepub. 19 oktober 2025
Deze excursie is tot stand gekomen samen met CTT Groepsreizen en Visit Brabant