Expeditie Tekenen: Meesters uit de Lage Landen in Close-up

13-11-2025

Wallraf - Richartz - Museum, Keulen 14 november 2025 t/m 15 maart 2026

Wat gebeurt er als je eeuwenoude tekeningen onder de microscoop legt?

Als je de lijnen, vlekken, vezels en pigmenten niet alleen bekijkt, maar bevraagt?

De tentoonstelling Expeditie Tekenen in het Wallraf-Richartz-Museum in Keulen nodigt bezoekers uit voor een ongekende reis door de wereld van de Nederlandse tekenkunst.

Geen klassieke overzichtstentoonstelling, maar een visueel en intellectueel avontuur dat de geheimen onthult van 70 meesterwerken uit de Lage Landen – van Rembrandt tot Rubens, van Goltzius tot onbekende handen.

Een vierjarige zoektocht naar het onzichtbare

De tentoonstelling is het resultaat van vier jaar intensief onderzoek. Meer dan 900 tekeningen uit de zestiende tot achttiende eeuw werden onderworpen aan een minutieuze analyse. Conservatoren, kunsthistorici en restauratoren werkten samen met natuurwetenschappers en digitale specialisten om de werken letterlijk laag voor laag te ontleden. De microscoop werd hun kompas, de UV-lamp hun zaklantaarn, en de digitale scan hun routekaart.

Wat ze vonden, is ronduit verbluffend: verborgen schetslijnen, correcties, watermerken, vingerafdrukken, en zelfs sporen van kopieergedrag. Sommige tekeningen bleken voorlopers van schilderijen, andere waren oefenbladen, en weer andere bleken verrassend modern in hun techniek. De tentoonstelling toont niet alleen de resultaten, maar ook het proces – inclusief de 'uitrusting' van de onderzoekers en de vragen die hen onderweg bezighielden.

Een expeditie met vragen als kompas

De titel Expeditie Tekenen is geen metafoor, maar een methodiek. De curatoren stellen vragen die elke kunstliefhebber prikkelen:

Hoe herken je een originele tekening?
Wat verraadt een kopie?
Welke sporen laat een kunstenaar achter – bewust of onbewust?
Hoe verandert een tekening door de tijd, het licht, de restauratie?

Deze vragen vormen de rode draad door de tentoonstelling. Elk werk wordt gepresenteerd als een casus, een verhaal, een puzzel. De bezoeker wordt uitgenodigd om mee te denken, te vergelijken, te ontdekken. Het is een interactieve ervaring, waarbij kijken verandert in onderzoeken, en bewonderen in begrijpen.

Meesters in close-up: Rembrandt, Rubens, Goltzius

Onder de 70 geselecteerde werken bevinden zich topstukken van wereldklasse. Rembrandts expressieve penvoering, Rubens' dynamische composities, Goltzius' virtuoze lijnvoering – ze worden niet alleen getoond, maar ook ontleed. De tentoonstelling laat zien hoe deze kunstenaars hun ideeën vormgaven, experimenteerden, en soms zelfs worstelden met hun medium.

Een voorbeeld: een studie van Rubens toont een figuur in beweging, maar onder UV-licht worden eerdere posities zichtbaar – een arm die anders stond, een hoofd dat werd verplaatst. Het is alsof je over zijn schouder meekijkt tijdens het schetsen. Bij Rembrandt zie je hoe hij met een paar lijnen een gezicht tot leven brengt, maar ook hoe hij soms corrigeerde, gumde, hertekende.

De wetenschap achter de kunst

Wat deze tentoonstelling uniek maakt, is de integratie van wetenschappelijke technieken. Naast de tekeningen zelf worden ook de onderzoeksresultaten gepresenteerd: spectroscopie, infraroodreflectografie, digitale reconstructies. De bezoeker krijgt inzicht in hoe kunsthistorisch onderzoek vandaag de dag werkt – en hoe technologie helpt om oude kunst nieuw leven in te blazen.

Een van de hoogtepunten is een interactieve tafel waarop je zelf een tekening kunt 'scannen' en analyseren. Je ziet hoe pigmenten reageren op licht, hoe papierstructuren verschillen, en hoe watermerken kunnen helpen bij datering. Het is educatief én fascinerend – een perfecte brug tussen kunst en wetenschap.

Verdwaald of op koers?

Een intrigerend aspect van Expeditie Tekenen is de reflectie op het onderzoeksproces zelf. De tentoonstelling stelt de vraag: zijn de experts ooit verdwaald? Hebben ze verkeerde paden gevolgd? En hoe bepaal je eigenlijk het 'doel' van zo'n expeditie?

In een aparte zaal worden de dilemma's en ontdekkingen van het onderzoeksteam gedeeld. Er zijn notities, schetsen, hypotheses, en zelfs 'foute' conclusies die later werden bijgesteld. Het is een eerlijke inkijk in het werk achter de schermen – en een ode aan de nieuwsgierigheid, het doorzettingsvermogen en de samenwerking die nodig zijn om kunst écht te begrijpen.

Lage Landen, grote verhalen

Hoewel de tentoonstelling zich richt op tekeningen uit de Lage Landen, is de reikwijdte internationaal. De werken komen uit collecties in Nederland, België, Duitsland en daarbuiten. Ze vertellen verhalen over artistieke netwerken, culturele uitwisseling, en de rol van tekenkunst als fundament van schilderkunst, architectuur en grafiek.

Voor Vlaamse en Nederlandse bezoekers is het een feest van herkenning én ontdekking. Je ziet hoe vertrouwde namen als Van Dyck en Jordaens zich ontwikkelden, maar ook hoe minder bekende kunstenaars verrassend vernieuwend waren. De tentoonstelling nodigt uit tot herwaardering van de tekening als zelfstandig kunstwerk – niet als voorbereiding, maar als volwaardige expressie.

Voor jong en oud: een expeditie voor iedereen

Expeditie Tekenen is opgezet als een reis die voor iedereen toegankelijk is. Er zijn audiogidsen, interactieve stations, workshops en rondleidingen. Kinderen kunnen deelnemen aan een 'mini-expeditie', waarbij ze zelf tekenen, onderzoeken en vergelijken. Voor studenten en professionals zijn er lezingen en masterclasses over tekenanalyse en conservering.

De tentoonstelling is ook visueel aantrekkelijk: sobere vitrines worden afgewisseld met digitale projecties, close-ups en thematische clusters. Elk werk krijgt de ruimte om te spreken – en elke bezoeker krijgt de kans om te luisteren.

📍 Praktisch

Locatie: Wallraf-Richartz-Museum, Keulen
Periode: 14 november 2025 t/m 15 maart 2026
Website: www.wallraf.museum
Talen: Nederlands, Duits, Engels
Toegankelijkheid: rolstoelvriendelijk, visuele ondersteuning beschikbaar

Expeditie Tekenen is meer dan een tentoonstelling – het is een uitnodiging tot verwondering.

Door de tekeningen van de Lage Landen in close-up te tonen, onthult het Wallraf niet alleen de schoonheid van het detail, maar ook de kracht van het onderzoek. Het is een reis door tijd, techniek en talent – en een ode aan de kunst van het kijken.

Facebook - #veditripsmeestersuitdelagelanden