Fiere Margriet: de Leuvense legende die we moeten blijven vertellen
Wandelend door de historische straten van Leuven, met de oude gevels die verhalen fluisteren en de Dijle die zachtjes door de stad kronkelt, voelen we ons telkens weer verbonden met het rijke verleden. Maar er is één verhaal dat ons altijd in de ban houdt, een legende die even tragisch als inspirerend is en die onlosmakelijk verbonden is met 2 september: het verhaal van Fiere Margriet. Deze dag markeert haar dood, maar ook haar eeuwige aanwezigheid in de stad. We dompelen ons onder in het leven van deze moedige jonge vrouw, wier nalatenschap we nog overal kunnen terugvinden. Het is een reis door de tijd, van een middeleeuwse herberg tot de moderne straatkunst die haar eer bewijst, en een herinnering aan de kracht van onbuigzaamheid.
Een meisje van vlees en bloed
Het verhaal begint in de dertiende eeuw. Margaretha, geboren rond 1207, leefde een eenvoudig leven. Ze was een dienstmeisje in de Sint-Jorisherberg, die eigendom was van haar oom. Op een avond, de vooravond van haar voorgenomen intrede in een klooster, sloeg het noodlot toe. Terwijl ze onderweg was om wijn te halen, werden haar oom en diens vrouw brutaal vermoord door rovers. Bij haar terugkeer werd Margaretha overmeesterd en meegevoerd buiten de stad, naar de oevers van de Dijle bij Wilsele. Daar verzette ze zich hevig tegen de aanranding die haar te wachten stond. Haar moed en vastberadenheid waren zo groot dat ze de dood verkoos boven het verlies van haar waardigheid. Op 2 september 1225 werd ze door de rovers neergestoken en in de Dijle gegooid. Fiere Margriet, 'Margaretha de Trotse', werd geboren. Haar verhaal werd al snel een legende van maagdelijkheid, geloof en standvastigheid. Het toont aan hoe een enkel, moedig daad de tand des tijds kan doorstaan en een stad kan vormgeven.
Fiere Margriet herinnert ons eraan dat ware kracht niet in fysieke macht ligt, maar in de moed om trouw te blijven aan jezelf, zelfs in het aangezicht van het grootste onrecht.
Wonderen tegen de stroom in
Wat haar verhaal echt legendarisch maakt, zijn de wonderen die volgden. Haar lichaam zonk niet, maar dreef tegen de stroom in terug naar Leuven, omringd door een hemels licht en gezang. Vissers vonden haar aan de oever en begroeven haar, maar de waarheid kon niet lang verborgen blijven. Uiteindelijk zou haar lichaam worden gevonden en herbegraven in de Sint-Pieterskerk. Later, in 1902, werd ze zelfs zalig verklaard door paus Leo XIII, wat haar status als volksheldin en martelares bevestigde.
Bidkapel van Fiere Margriet met reliekschrijn (Atelier Joseph Wilmotte jr. Luik, 1902)
en wijnkruik (16de eeuw) in de Leuvense Sint-Pieterskerk - CC0, beeld artinflanders.be, foto Dominique Provost
Vandaag de dag wordt haar schedel bewaard in een prachtig schrijn, een kunstwerk op zich, en jaarlijks tentoongesteld tijdens de Leuven-kermis. Haar verhaal is een levende legende, een herinnering aan de wonderen die kunnen gebeuren wanneer een onbuigzame geest het opneemt tegen de stroom. Het is een thema dat door de eeuwen heen kunstenaars en gelovigen heeft geïnspireerd, van religieuze schilderijen tot moderne straatkunst.
Ze dreef tegen de stroom in, niet alleen letterlijk, maar ook figuurlijk, als een symbool van weerstand tegen het onrecht dat haar werd aangedaan.
Een stad doordrenkt van haar verhaal
Als we Leuven vandaag bezoeken, komen we Margriet overal tegen. Op de Dijleterrassen aan de Dirk Boutslaan staat een opvallend standbeeld, een geschenk van het Handelaarsverbond van Leuven in 1982. Het toont Fiere Margriet als een naakte vrouw die op het water drijft, gedragen door vissen, wat de wonderbaarlijke terugkeer van haar lichaam symboliseert.
Het contrast met het beeld in een nis van het stadhuis, waar ze wordt afgebeeld als een dienstmeisje met een gebroken wijnkruik, is treffend. De herinnering aan haar is ook vastgelegd in moderne kunst. Zo is er de indrukwekkende street art op het viaduct bij het Artoisplein, een samenwerking van kunstenares Stina De Roeck en woordkunstenares Lotte Falter. Deze kunstwerken zijn niet zomaar decoraties; ze zijn een dialoog met het verleden, die haar verhaal levend houden voor een nieuwe generatie. Ze laten zien dat haar moed een blijvende inspiratiebron is.
Een culturele ontdekkingsreis
Haar verhaal is niet alleen verankerd in Leuvense straten en beelden, maar ook in kunst en cultuur. In de Sint-Pieterskerk zijn vijf schilderijen van de Aarschotse schilder Pieter Jozef Verhaghen te zien, die scènes uit haar leven en dood uitbeelden. Deze werken, geschilderd in de achttiende eeuw, tonen de diepe devotie die al eeuwenlang rond Fiere Margriet bestaat. Wie in het M Leuven een kijkje neemt, ontdekt in de collectie ook een verzamelband uit de 18e en 19e eeuw, waarin verschillende publicaties, prenten en zelfs een handschrift haar leven en de verering rond haar vastleggen. Zo wordt haar verhaal niet alleen als een historisch feit verteld, maar ook als een levende traditie die door de generaties heen wordt doorgegeven. Het is een uniek voorbeeld van hoe een lokale legende zich vertaalt naar universele thema's van moed en geloof, en een stad vormt.
Plan je eigen ontdekkingsreis
Het verhaal van Fiere Margriet is een van de zeven wonderen van Leuven, een stad die haar rijke geschiedenis omarmt. We nodigen je uit om zelf op ontdekkingsreis te gaan.
Begin bij de Sint-Pieterskerk en bewonder het schrijn en de schilderijen van Verhaghen. Wandel daarna richting het stadhuis en zoek naar haar standbeeld in de gevelnis.
Vervolg je weg naar de Dijleterrassen voor het meest iconische beeld van Fiere Margriet, drijvend op de rivier.
Sluit je dag af bij het viaduct aan het Artoisplein om de moderne street art te bewonderen.
En als je dorst hebt gekregen van je wandeling, kun je altijd neerstrijken in café 'Fiere Margriet', waar haar naam wordt geëerd met een passend brouwsel. Het is een complete ervaring die alle zintuigen prikkelt en je de geschiedenis van Leuven echt laat voelen.
Ga op pad en ontdek zelf waarom deze legende tot op de dag van vandaag springlevend is.
Nog zin in een wandeling "Vrouwen in het Leuvense straatbeeld"
Fotografie: headerfoto © Veerle Boriau (tenzij anders vermeld) - Tekst: Diane Geerts | Update 2 september 2025 | Gepub. 2 september 2025