Bourgondiërs in Limburgs Museum
Bourgondiërs in Limburgs Museum: ambitieus maar provinciaal
Wat weet je eigenlijk over Nederland vóór de Tachtigjarige Oorlog? Het Limburgs Museum duikt met de tentoonstelling 'Bourgondiërs in Limburg' in de 15e eeuw, toen hertogen van Bourgondië de Lage Landen regeerden. Met bruiklenen uit het Louvre en de National Gallery belicht het museum de glorie van Filips de Goede en Karel de Stoute.
De Vlaamse schrijver Bart van Loo bracht in 2020 met zijn boek "De Bourgondiërs. Aartsvaders van de Lage Landen" uit. Op aanstekelijke wijze beschrijft hij in het boek hoe Vlaanderen en het Zuiden van Nederland in de 14e en 15e eeuw onder bewind stonden van de Hertogen van Bourgondië. Het boek was een groot succes met meer dan 400.000 verkochte exemplaren, een theatertour, een podcast en een tweede boek met reisverhalen.
- Pierre Coustain, Wapenbord van Philippe de Croÿ
- Reliekhouder Karel de Stoute
- Orde van het Gulden Vlies van Spanje
Bourgondiërs
De hernieuwde interesse in het Bourgondische rijk was voor het Limburgs Museum aanleiding voor een tentoonstelling over de Bourgondiërs. Het verhaal begint met de ambitieuze hertog Filips de Goede (1419-1467) die bijna de hele Lage Landen verenigde. Hij verwierf Holland, Zeeland, Brabant, Luxemburg en Namen. Zijn hof behoorde tot de meest luxueuze van Europa. Hij gebruikte extravagante diners en grote parades door de steden (blijde intochten) om de gebieden cultureel te verbinden. Vooral de luxe banketten zorgen ervoor dat levensgenieter in het Nederlands nog altijd 'Bourgondiërs' worden genoemd.
Om de adel aan zich te binden stichtte Filips de Goede 'De Orde van het Gulden Vlies'. In het Limburgs Museum is de halsketting van de ridderorde te zien, naast schilderijen waarop Filips en zijn familie de orde dragen. Door vooraanstaande edelen uit zijn verschillende gebieden tot ridder in de orde te benoemen, smeedde hij een elitenetwerk van edellieden die trouw aan de hertog waren. De orde diende als verbindend element tussen de diverse gewesten in het Bourgondische rijk (Bourgondië, Vlaanderen, Brabant, Holland, etc.). Uit het Noordbrabants Museum zijn vier decoratieve wapenborden te zien, waarop de wapens van de leden van de 'De Orde van het Gulden Vlies' staan afgebeeld.
Zaaloverzicht 'Bourgondiërs in Limburg' – Foto: Levin den Boer
Thematiek
Op het toppunt van zijn glorie besloeg het Bourgondische rijk delen van Frankrijk, Luxemburg, België en Nederland ten zuiden van de grote rivieren. Maar Karel de Stoute (1433-1477) wilde meer. Hij hoopte zich als koning te laten kronen door de keizer van Heilige Roomse Rijk. Bovendien wilde hij Elzas en Lotharingen veroveren om de noordelijke en zuidelijke Bourgondische gebieden met elkaar te verbinden. Zijn oorlogszucht is te zien aan het gouden harnas op de reliekhouder van Karel de Stoute, een bijzonder bruikleen uit de kathedraal van Luik.
De tentoonstelling in het Limburgs Museum gaat verder dan alleen geschiedschrijving. In thematische zalen toont het museum de invloed van religie op het leven van de Middeleeuwen, de rijkdom van de handel en de Bourgondische interesse in kunst. Het museum heeft daarom schilderijen uit het Louvre in Parijs, The National Gallery in Londen en het Kunsthistorisches Museum in Wenen naar Venlo gehaald. Onder de schilderijen bevinden zich portretten van Filips de Goede en Karel de Stoute van navolgers van Rogier van der Weyden.
Naar Rogier van der Weyden – Filips de Goede, 16e eeuw. Musée de l'Hospice Comtesse, Lille © foto Frédéric Legoy – Ville de Lille.
Naar Rogier van der Weyden – Karel de Stoute, 1440 – 1480. © foto Gemäldegalerie, Staatliche Museen in Berlijn Christoph Schmidt.
Niklas Reiser – Maria van Bourgondië, ca 1500, Kunsthistorisches Museum Wien, Gemäldegalerie. © KHM-Museumsverband.
Bourgondiërs in Limburg
De vele internationale bruiklenen tonen de torenhoge ambities van deze tentoonstelling. Toch worden deze hoge verwachtingen, maar deels waargemaakt. Het museum focust op de Bourgondiërs in Limburg. Misschien logisch voor een Limburgs Museum, maar tegelijkertijd een moeizaam concept omdat Limburg in de Bourgondische tijd helemaal niet bestond. Tot 1839 was Limburg een verzameling van verschillende graafschappen en hertogdommen. Bovendien kan de geschiedenis van Bourgondisch Limburg niet los gezien worden van ontwikkelingen in andere delen van het Bourgondische rijk, zoals Vlaanderen of Brabant.
De hele ontstaansgeschiedenis van het Bourgondische rijk wordt bijvoorbeeld niet verteld, omdat Limburg er toen nog geen onderdeel van was. Ook eindigt de tentoonstelling met Maria van Bourgondië (1457–1482), zonder verder aandacht te besteden aan haar zoon Filips de Schone en de overgang naar de Spaanse overheersing. Voor wie gefascineerd raakte door Bart van Loos boek en de Bourgondiërs in hun internationale context wil zien, blijft de expo daarmee te provinciaal. De prachtige bruiklenen uit Parijs, Londen en Wenen verdienen een groter verhaal dan alleen Limburg.
Fotografie & headerfoto © Jeroen de Baaij (tenzij anders vermeld) - Update 11 oktober 2025 | Gepub. 11 oktober 2025
Een gastbijdrage van Geschreven door Jeroen de Baaij. Dank je wel Jeroen!